Czy wiesz, czym przed II wojną światową zajmowali się w PZH literaci?

Czym w PZH mogły trudnić się osoby, które na wcześniejszych etapach życia zajmowały się twórczością literacką? Jak wynika z przeprowadzonych badań archiwalnych, pomimo wysokiego wyspecjalizowania działalności instytutu, pracowało w nim co najmniej dwoje ludzi o takim doświadczeniu.

Pierwszą była Zofia Wójcicka-Chylewska, która w 1923 roku rozpoczęła pracę w PZH jako kancelistka. Do jej obowiązków należały: „prowadzenie biblioteki i czytelni, statystyka chorób zakaźnych”.

Pierwsza strona podania Zofii Wójcickiej-Chylewskiej o pracę w PZH. Dokument z akt osobowych Z. Wójcickiej-Chylewskiej (Archiwum Zakładowe NIZP – PZH, sygn. 1939, k. 116).

Z wykształcenia była nauczycielką. Przed rozpoczęciem pracy w instytucie zajmowała się pisaniem dramatów (m.in. Dyletanci, Psyche, Las) „wystawianych na scenach polskich”, powieści (m.in. Listy do Pana Boga), tłumaczeniem obcojęzycznych tekstów literackich na język polski oraz dziennikarstwem kulturalnym.

2. Pismo do dyrektora PZH z prośbą o akceptację zatrudnienia Zofii Wójcickiej-Chylewskiej. Dokument z akt osobowych Z. Wójcickiej-Chylewskiej (Archiwum Zakładowe NIZP – PZH, sygn. 1939, k. 114).

W trakcie plebiscytu na Śląsku była aktywnie zaangażowana w działalność kulturalną propagującą polskość wśród mieszkańców tych terenów (m.in. w prowadzenie amatorskich zespołów teatralnych). W Bibliotece PZH zatrudniona była do 1936 roku, kiedy odeszła na emeryturę.

3. Czytelnia Państwowej Szkoły Higieny (ok. 1927 roku). Jedną z kobiet uwiecznionych na zdjęciu może być Zofia Wójcicka-Chylewska. Dokument z akt osobowych Z. Wójcickiej-Chylewskiej (Archiwum Zakładowe NIZP – PZH, sygn. 1939, k. 114).

Od ok. 1940 roku przebywała w Szwajcarii, gdzie zmarła w 1963 roku. Z niektórymi dziełami Zofii Wójcickiej-Chylewskiej można zapoznać się w polskich bibliotekach cyfrowych.

Drugą osobą, która, rozpoczynając pracę w PZH, miała za sobą doświadczenia literackie był Aleksander Szuro. W instytucie został zatrudniony w 1936 roku, a jego zadaniem było prowadzenie Muzeum Higieny.

4. Umowa o pracę Aleksandra Szury. Dokument z akt osobowych A. Szury (Archiwum Zakładowe NIZP – PZH, sygn. 1802, k. 32).

Z wykształcenia był lekarzem, zatrudnionym wcześniej w kilku szpitalach na terenie Polski. Zajmował się także redagowaniem czasopism (m.in. Ziemia Wołyńska). Przed podjęciem pracy w PZH opublikował kilka powieści (Kult mięśni – powieść wesoła, Wesoły twórca), nowel (Poganin – nowele) i tomików poezji (Igraszki – wesoło-smutne akordy, Bałabuszki – uśmiechy zdrowego człowieka). Był członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich i Związku Dziennikarzy RP. Z dokumentów zachowanych w Archiwum Zakładowym NIZP–PZH wynika, że jednym z motywów powierzenia mu przez dyrekcję PSH funkcji kustosza Muzeum Higieny było jego wykształcenie i doświadczenie w pracy propagandowej (dziś określono by to z pewnością mianem „doświadczenia w PR”).

5. Pismo dyrektora PZH Gustawa Szulca do Ministerstwa Opieki Społecznej z prośbą o zatrudnienie Aleksandra Szury w Muzeum Higieny. Dokument z akt osobowych A. Szury (Archiwum Zakładowe NIZP – PZH, sygn. 1802, k. 34).

Już w trakcie kustoszowania opracował i opublikował dwa wydania Przewodnika po Muzeum Higieny. Jako kierownik Muzeum pracował najprawdopodobniej do wybuchu powstania warszawskiego w 1944 roku. W maju 1945 roku został kierownikiem Ambulatorium Filii PZH w Warszawie. Z pracy w instytucie odszedł z końcem 1945 roku. Dalsze losy Aleksandra Szury nie są znane.

Przygotował: J. Kozakowski (Biblioteka Naukowa NIZP–PZH)